باربری فروشگاه های زنجیره ای یکی از زمینه‌های تخصصی باربری و حمل و نقل بار محسوب می‌گردد. این فروشگاه‌ها انواع کالاهایی را که باید به فروش برسانند به شیوه‌های مختلفی دریافت می کنند. در ایران سیستم توزیع فروشگاه های زنجیره ای در میان شرکت های باربری یکسان نیست و عمده این تفاوت ناشی از نوع فروشگاه و نوع کالا است.ما در این مقاله روش‌های مختلف حمل بار فروشگاه های زنجیره ای را که طبعا بر هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای اثر گذار هستند بررسی می‌کنیم. اما قبل از بررسی این روش‌ها، لازم است با عوامل موثر بر انتخاب شیوه توزیع فروشگاه های زنجیره ای آشنا شوید.

توزیع فروشگاه های زنجیره ای و عوامل موثر بر انتخاب شیوه آن

عوامل زیر بر انتخاب شیوه پخش فروشگاه های زنجیره ای تاثیر زیادی دارند.
نوع کالا : آیا کالا فاسد شدنی است و نیاز به یخچال دارد یا اینکه می توان با ماشین غیر یخچالی هم باربری فروشگاه های زنجیره ای را انجام داد؟پر واضح است که هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای در صورت حمل با ماشین یخچال دار افزایش قابل ملاحظه ای خواهد داشت.
حجم کالا : آیا حجم کالا به قدری هست که بتوان با ماشین دربستی فرستاد یا باید به شیوه خرده بار ارسال کرد؟
نوع فروشگاه : آیا فروشگاه سفارش گذاری در تاریخ مشخصی کرده است ؟ ( مانند افق کوروش و هایپراستار ) یا می توان طی چند روز آینده محموله را تحویل داد؟ ( مانند اتکا یا فامیلی مدرن ).همواره هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای در صورتی که سفارش تاریخ تحویل مشخصی داشته باشد بالاتر است.
مسافت فروشگاه از تهران : آیا فروشگاه به قدر کافی نزدیک است که بتوان با نیسان باربری فروشگاه های زنجیره ای را انجام داد یا دور است و حمل و نقل برون شهری با نیسان صرفه اقتصادی ندارد.باید یادآوری کرد که هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای با مسافت فروشگاه از تهران نسبت مستقیمی ندارد.یعنی لزوما فروشگاه دورتر مشمول هزینه بیشتر نسبت به فروشگاه نزدیک تر نیست.
البته ممکن است برای یک شرکت باربری فروشگاه های زنجیره ای معیارهای دیگری هم مورد نظر باشد.مثلا آیا فروشگاه هزینه حمل بار فروشگاه های زنجیره ای را پرداخت خواهد کرد یا پرداخت آن با تامین کننده کالاست؟ ولی در شرایط کلی چهار معیار فوق میان اکثریت حمل کنندگان مورد استفاده است.

پخش فروشگاه های زنجیره ای و روش های مختلف حمل بار

روش‌های معمول باربری فروشگاه های زنجیره ای به شرح زیر است.

حمل و نقل دربستی و خرده بار

گاهی اوقات در پخش فروشگاه های زنجیره ای حجم سفارش از طرف فروشگاه زنجیره ای به قدری زیاد است که لازم است تامین کننده ، حمل بار فروشگاه های زنجیره ای را با یک دستگاه ( از هر نوع خودرو ) به صورت دربستی به انجام برساند. به عبارت دیگر اگر حجم سفارش معادل مثلا یک نیسان باشد ( و البته مقصد بار هم خیلی دور نباشد ) بهتر است آن را دربست نمود.
گاهی هم حجم سفارش خیلی خرد است و به حتی چند کارتن می رسد.در این صورت جهت توزیع فروشگاه های زنجیره ای شیوه خرده بار مناسب است.در خصوص هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای نمی توان با قطعیت گفت خرده بار مناسب تر است یا دربستی و تناسب آن به عوامل دیگری وابسته است.
در کنار ارسال بار فروشگاه های زنجیرهای ، شیوه حمل بار به شهرستان ارزان و هزینه ارسال دو موضوع اصلی در هر یک از روش های دربستی و خرده بار است که هر یک به تنهایی بخشی از حمل و نقل برون شهری را انجام می دهند.

تخلیه در یک نقطه

تقریبا اکثریت قریب به اتفاق رانندگان دوست ندارند تا برای تکمیل ظرفیت خودروی خود آن را به چند نقطه ببرند. آنان ترجیح می دهند بارشان را در یک نقطه بارگیری کنند. حال این نقطه ممکن است انبار یکی از تامین کنندگان باشد یا انبار و بارانداز یک شرکت حمل بار فروشگاه های زنجیره ای .
از سوی دیگر در مقصد نیز رانندگان دوست دارند در یک محل بار خود را تخلیه کنند.این نقطه هم ممکن است انبار یک فروشگاه زنجیره ای باشد یا اینکه انبار تخلیه بار باربری باشد که در مبدا از آن جا بارگیری شده است.

تخلیه در چند نقطه

گاهی در پخش فروشگاه های زنجیره ای تنوع بار به گونه ای است که ارسال کننده ( خواه تامین کننده و خواه باربری ) را ملزم می کند تا راننده را مجاب به تخلیه بار در طی مسیر و در چند فروشگاه کند.
در این قبیل مواقع گرچه بارگیری از یک نقطه انجام شده است ولی شرایطی مانند فشار تاریخ تحویل یکی از فروشگاه ها ، نزدیکی چند شعبه مورد نظر به هم یا نزدیکی چند شهر در طی مسیر ( عموما در شهرهای شمالی و غربی ) ارسال کننده را که غالبا شرکت حمل بار فروشگاه های زنجیره ای است مجبور می کند زحمت چالش با راننده و قانع کردن او را بر خود بپذیرد ولی با یک راننده سفارش چند فروشگاه را تحویل دهد.
این نوع حمل و ارسال که معمولا مورد اکراه رانندگان است معمولا با نیسان یا مینی خاور انجام می شود حال آنکه اگر ابعاد ماشین بزرگ باشد اصولا چنین وضعیتی پیش نمی آید. همچنین برای اینکه راننده بپذیرد در چند مکان توقف کند حتما باید مبلغی بر کرایه متعارف او اضافه نمود که این مبلغ بسیار متغیر است و به دلیل فاکتورهای خیلی متنوع ، قابل پیش بینی نیست.

ارسال روباری

گاهی اوقات حجم سفارش فروشگاه نه آنقدر زیاد است که بتوان برای آن یک ماشین دربست کرد و نه آنقدر کم است که بهتر باشد آن را خرده بار کرد.به عبارت دیگر حجم سفارش بین این دو میزان است. در این قبیل مواقع گزینه مناسب ارسال به روش روباری است.
روش روباری به روشی گفته می شود که طی آن یک خودروی حمل بار اعم از خاور یا بزرگتر از خاور در حین حمل یک محموله از یک مبدا به یک مقصد دارای مقداری فضای خالی در خودروی خود است و حاضر می شود آن مقدار فضای خالی را در ازاء مبلغی مشخص به یک محموله دیگر اختصاص دهد.از روش روباری در باربری نیسان بین شهری استفاده نمی شود.
مثلا ممکن است یک دستگاه خاور سفارش حمل دو عدد پالت از تهران به بجنورد را گرفته باشد. واضح است دو عدد پالت فضای خاور را تکمیل نخواهد کرد.پس راننده با مراجعه به دلالان این شیوه حمل در پایانه های حمل بار در شهرستان های مختلف یا تماس با صاحبان بار قبلی که سابقه حمل بار برای آن ها داشته وجود این فضای خالی را اعلام می کند.
بر اساس اینکه چقدر فضای خالی وجود دارد؟نوع بار اولیه چیست؟مثلا دارای بو است یا نه؟چه نوع باری را می توان در این فضای خالی جای داد؟آیا راننده قبول می کند تا برای تحویل سفارش فروشگاه در صورت نیاز در صف تحویل قرار بگیرد؟ و برخی سوالات دیگر ، مبلغ مشخصی بابت هزینه حمل و نقل بار در نظر گرفته می شود.
پس از توافق میان راننده و ارسال کننده بارگیری انجام می شود و غالبا در مقصد ابتدا سفارش فروشگاه تحویل می شود و پس از آن محموله اصلی تحویل گیرنده آن می گردد.
صرفنظر از بحث های اخلاقی این روش که موافقان و مخالفان خود را دارد ، این روش در حال حاضر به شکل وسیعی در پخش فروشگاه های زنجیره ای یا غیر آن استفاده می گردد. البته نباید از نظر دور داشت که کرایه های نسبتا مناسب این روش که باعث کاهش هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای می شود در کنار سرعت ارسال نسبتا بالای آن گرچه مزیت های این روش هستند ولی خطر نبود بارنامه رسمی و مبهم بودن سرنوشت بیمه بار همواره بر سر این روش سایه افکنده است و استفاده کنندگان آن را مانند مجموعه های حمل بار فروشگاه های زنجیره ای همیشه تهدید می کند.

هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای

باربری فروشگاه های زنجیره ای یک حوزه اختصاصی از باربری و انواع خدمات لجستیک است که با روش‌های مختلفی انجام می‌شود. ما در این مقاله روش‌های معمول پخش فروشگاه های زنجیره ای و عوامل موثر بر هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای را معرفی کردیم و امیدواریم تامین کنندگان محترم بتوانند با آگاهی بیشتر روش مناسب تری برای خود برگزینند.

حمل بار فروشگاه های زنجیره ای و مشکلات آن

توزیع و پخش فروشگاه های زنجیره ای اگرچه در همان مسیرها و جاده هایی که همه انواع بارها از آن جا ارسال می شوند در جریان هستند و گرچه با همان ماشین ها و رانندگانی که انواع دیگر بار را ارسال می کنند ، حمل می شوند ولی به سبب اینکه در مقصد گونه خاصی از تحویل گیرنده منتظر بار است مشکلات خاص خود را دارند.
باربری فروشگاه های زنجیره ای در مقصد چه در فروشگاه و چه در انبار مرکزی یا استانی قواعد و شرایطی دارد که با همه دیگر گیرندگان فرق دارد. در صنعت بزرگ حمل و نقل بار ، تحویل بار به گیرنده از طرف باربری به صورت بسته ، کارتن ، کیسه یا هرنوع بسته بندی دیگر انجام می شود و حمل کننده اصولا نه از محتویات بسته آگاه است و نه در قبال آن مسئولیتی دارد ولی در پخش فروشگاه های زنجیره ای از آنجاییکه تحویل بار منوط به تطبیق آن با فاکتور به صورت بارکد به بارکد است مشکلات جدیدی ظاهر شده اند که مجریان انحصاری پخش و توزیع فروشگاه های زنجیره ای مانند هایپربار آن را به خوبی می شناسند و برای غلبه بر آن ها راه حلهای خلاقانه خود را دارند. در ادامه به برخی از این مشکلات اشاره می گردد.

کنترل محتویات داخل بسته ها

طبیعی ست تحویل گرفتن محتویات یک کارتن به صورت بارکد به بارکد زمان بسیار بیشتری نسبت به تحویل گرفتن کارتن دربست لازم دارد. این تاخیر گاهی به قدری زیاد می شود که ماشین های حمل بار مجبور می شوند ساعتها منتظر تحویل بارشان بمانند.
به گمان ما اختصاص این روش از سوی صاحبان و مدیران فروشگاه های زنجیره ای شامل تدبیر کافی نبوده و این افراد بدون در نظر گرفتن خصوصیات و الزامات صنعت حمل بار و پخش فروشگاه های زنجیره ای در ایران آنچه را که دوست داشته اند حکم کرده اند ولی شاید نمی دانستند که خواسته یا ناخواسته باعث افزایش هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای شده اند.
البته زیان این تدبیر خام متوجه تامین کنندگان فروشگاه هاست چراکه برای تحویل بار به فروشگاه در شهرستان ها یا کسی را نمی توانند پیدا کنند و یا اگر کسی را هم پیدا کردند باید مبالغ بیشتری را به او پرداخت کنند تا راضی به تحمل این مشکل باشد.

تحویل در تاریخ مشخص

برخی از فروشگاه ها برای تحویل سفارش خود روز مشخصی را به تامین کننده یا باربری فروشگاه های زنجیره ای اعلام می کنند.این فروشگاه ها ( افق کوروش و هایپراستار ) در همان چرخه تدبیر اشتباه این تصمیم را گرفته اند و بدون اینکه ضعف های نظام حمل بار را در نظر گرفته باشند حکمی کرده اند که انجام آن همواره ممکن نیست و در شرایطی که ممکن می شود هم هزینه باربری فروشگاه های زنجیره ای را افزایش چشمگیری می دهد.
این تدبیر اشتباه وقتی اشتباه تر می شود که فروشگاه تامین کنندگان را بابت عدم تحویل سفارش در تاریخ مورد نظر آن ها جریمه نیز می کند.قصد این نوشته پرداختن به این اشتباهات نیست ولی تاکید آن بجاست که تحویل در تاریخ مشخص نه همیشه مقدور است و نه می توان با هزینه های متعارف آن را انجام داد.

اجبار عودت کالا

بسیار دیده شده است که برخی از انبارداران فروشگاه ها دریافت یک محموله و سفارش از راننده را مشروط به عودت چند کارتن بار به تهران با همان راننده می کنند. این انبارداران بدون توجه به شرایط راننده از شرایط موجود قصد بهره برداری به نفع خود دارند که معمولا هم نتیجه نمی گیرند و فقط باعث معطلی بیش از حد راننده در محل فروشگاه می شوند.

مغایرت محموله با فاکتور

گاهی اوقات در اثر اشتباهات سهوی در انبار تامین کننده ممکن است اقلام محموله با مندرجات فاکتور مغایرت داشته باشد. یا ممکن است انباردار تامین کننده فراموش کرده باشد تا فاکتور را داخل یکی از کارتن ها بگذارد.این قبیل مشکلات گاهی تحویل بار را با ساعت ها تاخیر مواجه می کند زیرا انباردار فروشگاه مقید به فاکتور صحیح است و فاکتور صحیح هم باید توسط تامین کننده در یک شهر دیگر اصلاح شود که این خود نیازمند ارتباط طرفین با هم است.از طرف دیگر ممکن است انباردار تصویر پی دی اف فاکتور اصلاح شده را در گوشی راننده ( بر فرض که گوشی هوشمند داشته باشد ) قبول نکند و بخواهد تا این فایل چاپ شود و مشکلات متعاقب آن.
نبود یک سیستم ساده و سریع برای حل و فصل مشکلات این چنینی در فروشگاه ها باعث می شود تا این تجربه تلخ برای تامین کنندگان به طور مکرر اتفاق بیافتد . البته واضح است که حل و فصل چنین مشکلاتی زمان بر است و بر فرض که راننده بتواند این مدت را تحمل کند کسی که هزینه های ناشی از این تاخیر را باید بدهد باربری فروشگاه های زنجیره ای نیست بلکه تامین کننده سفارش است.

سلایق داخلی

گاهی اوقات شعب یک فروشگاه در شهرستان های مختلف سلایق و روش هایی متفاوت از هم دارند. مثلا شعبه رشت یکی از فروشگاه های معروف از ساعت 18 سفارشات را دریافت می کند که باعث می شود به دلیل خارج بودن از ساعت متعارف کار ، رانندگان معدودی حاضر به حمل بار آن فروشگاه شوند و آنها هم که می شوند هزینه های بیشتری را مطالبه کنند.
به عنوان مثال دیگر شعبه یکی از فروشگاه های معتبر در سنندج برای دریافت بار هزینه طلب می کند درحالیکه اخذ هرگونه وجهی برای دریافت بار غیرقانونی است. البته راننده و تامین کننده چاره ای ندارند بجز قبول این اجحاف زیرا در صورت انتقال این تخلف به مدیران بالاتر انبارداران آن فروشگاه بعدها با کارشکنی های خود هزینه های به مراتب بیشتری به تامین کننده تحمیل خواهند کرد.

هایپر بار که سال هاست در این حوزه خدمات ویژه ارائه می دهد منظومه ای از این سلایق داخلی در تجربه سازمانی خود دارد و از لحظه حرکت بار از انبار خود به خوبی می داند چه انباری در چه شهری چه رفتاری را خواهد کرد.