همه ما امروز با بیمه و انواع کارکردهای آن در ارتباط هستیم. هرکسی ممکن است همزمان از یک یا چند نوع پوشش بیمه ای درحال استفاده باشد. از بیمه های عمومی و ساده مانند بیمه خودرو یا حمل و نقل بار تا بیمه های خاص و پیچیده مانند بیمه پروژه های عمرانی همگی در نهایت طراحی شده اند تا یک بیمه گذار مانند مالک یک خودرو یا صاحب بار با پرداخت مبلغ مشخصی به یک بیمه گر مانند هر شرکت بیمه ای در مقابل خطرات و خسارات احتمالی تحت پوشش قرار گرفته و با جبران خسارتش امنیت مالی خود را بازیابد.این مقاله قصد دارد به این پرسش که اهمیت بیمه در باربری و حمل بار چقدر است پاسخ دهد.
یکی از همین انواع بیمه ، بیمه باربری و خدمات لجستیکی است که به دلیل تنوع خدمات حمل و نقل بار طیف وسیعی از انواع بیمه را شامل می شود. ما در این مقاله ابتدا مفهوم بیمه را بررسی کرده و در ادامه به پرسش هایی نظیر بیمه باربری چیست ؟ انواع بیمه باربری چیست و شرایط بیمه باربری ، انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا ، بیمه باربری چیست و چه مزایایی دارد ؟ بیمه باربری چه اهمیتی دارد؟ و چرا استفاده از بیمه باربری مهم است پاسخ خواهیم داد.
بیمه چیست؟
در ویکی پدیا درباره بیمه چنین می خوانیم : بیمه یا Insurance سازوکاری است که به موجب آن بیمه‌گر، در مقابل دریافت وجهی مشخص تعهد می‌دهد که خسارت احتمالی بیمه‌گذار را به شرط وقوع یک حادثه در یک دوره زمانی مشخص، جبران یا خدمات مشخصی را به وی ارائه کند. طبق تعریفِ قانون بیمه ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر (بیمه‌گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد.در این قرارداد متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه می نامند.
قراردادهای بیمه تنوع بسیار زیادی دارند.در واقع تعدادی از آنها متن مشخص و ثابتی دارند و تعدادی نیز در اثر توافق بیمه گر و بیمه گذار تنظیم می شوند و با هیچ قرارداد دیگری هم ممکن است تشابه نداشته باشند ولی اگر قصد طبقه بندی انواع بیمه را داشته باشیم می توانیم 4 دسته بندی را برای انواع قراردادهای بیمه ای قائل باشیم که عبارتند از اشخاص ، اموال ، مسئولیت و بیمه های خاص. اجازه دهید در ادامه هر یک از این طبقه بندی را به طور خلاصه و با ذکر مثال توضیح دهیم.
بیمه اشخاص
عمده حوادث و اتفاقات ، بیماری ها، از کار افتادگی، نقص عضو و در کل تمام حوادثی که برای یک فرد ممکن است اتفاق بیفتد و بیمه آن را پوشش دهد جزو بیمه اشخاص است. این بیمه شامل 4 بیمه عمر، درمان، مسافرتی و حوادث می‌شود. بیمه اشخاص دارای دو نوع انفرادی و گروهی است
بیمه اموال
در این نوع بیمه موضوع تعهد بیمه‌گر، جبران خسارت وارده (مانند آتش‌سوزی، زمین‌لرزه، سیل، و…) به دارایی‌های مورد بیمه مانند بیمه های آتش سوزی ، بیمه باربری ، بیمه های اتومبیل ، بیمه کشتی ، بیمه هواپیما ، بیمه مهندسی ، بیمه پول ، بیمه نفت و انرژی و بیمه های مسئولیت.پس از بخش اول این مقاله تمرکز ما بر بیمه باربری خواهد بود که زیر مجموعه بیمه اموال است.
بیمه مسئولیت
به طور کلی بیمه مسئولیت، تعهد بیمه‌گذار در مقابل ضررهای مالی و جانی به افراد ثالث است. بیمه مسئولیت فقط در صورتی خسارات را پوشش می‌دهد، که مسئولیت آن بر عهده بیمه‌گذار باشد. در واقع این بیمه، مسئولیت بیمه‌گذار در مقابل سایر افراد است و به سه دسته کلی بیمه مسئولیت مدنی ، بمه مسئولیت قراردادی و بیمه مسئولیت متقابل تقسیم می شود
بیمه های خاص
برخی از انواع بیمه وجود دارد که قابلیت تعریف ندارد زیرا به افرادی خاص تعلق می گیرد که در شرایطی ویژه قراردارند. به این نوع از بیمه ها بیمه های خاص می گویند. یکی دیگر از نشانه های این نوع بیمه این است که تقاضای آن در جامعه بسیار محدود است.در این بیمه بیمه گذار خسارت های جانی و مالی افرادی را که تحت پوشش قرار می گیرند تعهد می کند.
بیمه باربری چیست ؟
بیمه باربری را می توانیم اولین بیمه در تاریخ و در میان جوامع انسانی فرض کینم که از ابتدای تاریخ به صور مختلفی وجود داشته و بازرگانان از همان ابتدا که تجارت در میان انسان ها شکل گرفت با ایجاد روش های کاهش خطر از سرمایه های خود محافظت می کردند. اما امروز و با عبور بشر از گردنه های تاریخ در نقطه ای قرار داریم که بهتر از هر زمانی می دانیم بیمه باربری چیست و چه مزایایی دارد؟ ، بیمه باربری چه اهمیتی دارد؟ و چرا استفاده از بیمه باربری مهم است؟ امروزه بیمه حمل و نقل بار تحت استانداردهای جهانی ارائه می شود تا امر تجارت بین کشورها و برای تجار و شرکت ها امنیت کافی داشته باشد.
قانون بیمه در ایران سابقه ای نسبتا طولانی دارد و اولین بار در تاریخ 1316 موضوع بیمه در ایران توسط مجلس شورای ملی آن سال به عنوان قانون وضع و تصویب شد که تا به امروز هم مورد استفاده قرار گرفته است.بیمه حمل و نقل بین شهری نیز همین قدمت را دارد و قوانین خود را از همین قانون کلی اخذ می نماید و قانون مجزایی برای بیمه باربری در ایران وضع نشده است.به عبارت دیگر در ماده 22 قانون بیمه در ایران در پاسخ ضمنی به این سئوال کلی که بیمه باربری چیست ؟ طی بخش های مهمی به موضوع حمل و نقل بار پرداخته تا آنجایی که در این قانون به صراحت گفته شده است محاسبه خسارت پرداختی توسط بیمه ، باید بر اساس قیمت کالا در مقصد بار باشد
انواع بیمه باربری و شرایط آن چیست؟
انواع بیمه های باربری به سه دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از انواع بیمه باربری از جنبه محدوده حمل و نقل ، انواع بیمه باربری بر اساس نحوه حمل و نقل ( مثلا حمل بار بین شهری با نیسان ) و انواع بیمه باربری بر اساس بیمه کننده.در ادامه هر یک را توضیح مختصری می دهیم:
بیمه نامه باربری بر اساس محدوده جغرافیایی
در این دسته بندی بیمه نامه های باربری بر اساس محدوده جغرافیایی حمل و نقل از یکدیگر متمایز می شوند که خود به چهار زیر دسته تقسیم می شود:
بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی
این بیمه نامه مخصوص واردکنندگان کالا به داخل کشور است و حق بیمه در آن بر اساس شرایط کالا تعیین شده و از قوانین و استانداردهای جهانی پیروی می کند
بیمه باربری و حمل و نقل صادراتی
این بیمه نامه مخصوص کالاهای صادر شده به خارج کشور است و کالا تا رسیدن به مقصد تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.این بیمه نامه نیز از قوانین و استانداردهای جهانی پیروی می کند و در شرایط جهانی فعلی پاسخی به این سوال که بیمه باربری چه اهمیتی دارد؟ از نکات مهم آن مشخص کردن دینفع و بیمه گذار است.
بیمه باربری و حمل و نقل ترانزیت
این بیمه نامه مخصوص بارهایی است که مبداء و مقصد آن خارج از کشور ماست و صرفا از خاک ایران عبور می کنند. از نظر شرایط ، این بیمه نامه شبیه به بیمه نامه های باربری صادراتی است ولی نکته بسیار مهم آن این است که به مجوز مدیریت بیمه های باربری حمل و نقل نیاز دارد.با توجه به ویژگی های منطقه ای صاحبان این نوع بار ها این بیمه نامه را در پاسخ به چرا استفاده از بیمه باربری مهم است؟ خریداری کرده اند
بیمه باربری و حمل و نقل داخلی
این بیمه نامه برعکس نوع ترانزیت بوده و مانند باربری تهران به شهرستان مخصوص بارهایی است که مبداء و مقصد آن داخل کشور است. نکته مهم در این نوع بیمه نامه ها این است که از قوانین و استانداردهای جهانی پیروی نمی کند و قوانین خاص خود را دارد.
انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا
در این نوع بیمه نامه ها شکل حمل بار و نوع وسیله حمل کالا تعیین کننده دسته بندی آن است و به چهار زیر دسته به شرح زیر تقسیم می گردد:
بیمه باربری و حمل و نقل دریایی
انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا این بیمه نامه معروف ترین نوع بیمه باربری است و در ایران برای حمل و نقل های بین المللی استفاده می گردد و طبعا شامل کالاهایی است که با کشتی حمل و نقل می شوند.
بیمه باربری و حمل و نقل زمینی
این بیمه نامه انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا ساده ترین نوع بیمه باربری است و مخصوص بارهایی است که توسط کامیون ها و وسایل حمل و نقل جاده ای حمل می شوند و به خاطر شرایط سرزمینی ایران بسیار مورد استفاده قرار گرفته و شرایط خیلی متنوعی هم دارند.نوع وسیله حمل و نقل محدودیت ندارد و در مواقع حمل بار بین شهری با نیسان نیز می توان از پوشش بیمه استفاده کرد.
بیمه باربری و حمل و نقل هوایی
این بیمه نامه همانگونه که از نامش پیداست مخصوص بارهایی است که توسط هواپیما حمل می شوند.در میان انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا این بیمه نامه گرچه مانند بیمه نامه های دریایی بیشتر در حمل و نقل بین المللی استفاده می شوند ولی بخاطر هزینه بالای آن بسیار کمتر از بیمه نامه های باربری دریایی استفاده می گردند.
بیمه باربری و حمل و نقل ریلی
در انواع بیمه باربری بر اساس نوع وسیله حمل کالا این بیمه نامه که غالبا هم کمتر شنیده می شود و طبیعتا مخصوص بارهایی است که توسط قطار حمل می شوند به دلیل دولتی بودن صنعت ریلی در ایران غالبا توسط شرکت های دولتی استفاده می شود ولی با توسعه خط آهن های ترانزیت بین المللی در ایران استفاده از آن در حال افزایش است.